Guatemalanen begraven de mythe Ríos Montt

Met 65 procent van de stemmen geteld, haalt Berger, de kandidaat van de Grote Nationale Alliantie, in de eerste ronde 38 procent. Colom, die voor de Nationale Unie van de Hoop (UNE) aantreedt, kon 27 procent van de kiezers bekoren. De voormalige generaal Ríos Montt, die in 1982 en 1983 na een staatsgreep de macht in handen kreeg en de bloedigste periode uit de Guatemalaanse burgeroorlog inluidde, haalde maar 17 procent.

De verkiezingen van zondag werden overschaduwd door ongeregeldheden en geweld. Tijdens de verkiezingscampagne werden 22 politieke moorden gepleegd. Zondag kwamen drie mensen om het leven bij een gevecht in een stemlokaal, terwijl twee vrouwen werden doodgedrukt. Er waren ook berichten over pogingen om stemformulieren bij te drukken of om de inhoud van stembussen in brand te steken. Toch worden de resultaten van de stembusgang niet aangevochten door de plaatselijke en internationale waarnemers die de verkiezingen volgden.

Het belangrijkste feit van de eerste ronde is de nederlaag van de 77-jarige Ríos Montt. Ondanks een grondwettelijke regel die stelt dat coupplegers geen president kunnen worden, slaagde Ríos Montt er toch in zijn naam te laten toevoegen aan de kandidatenlijst. De voormalige dictator wordt geassocieerd met de ergste gruwelen van de Guatemalaanse burgeroorlog, een conflict dat pas in 1996 beëindigd werd en 200.000 slachtoffers eiste. Volgens de Guatemalaaanse Waarheidscommissie zijn de ordediensten verantwoordelijk voor het grootste deel van die moorden.

Waarnemers gaan ervan uit dat Ríos Montt na zijn nederlaag van zondag zo goed als politiek dood is. Samen met hem lijkt ook zijn partij, het Guatemalaans Republikeins Front (FRG), aan het einde van haar Latijn. De regeringspartij wordt beschuldigd van corruptie en zou banden hebben met zakenlui die in de drugssmokkel verwikkeld zijn.

Ook links, vertegenwoordigd door de partij die ontstond uit de voormalige rebellenkoepel URNG en de Alliantie voor een Nieuwe Natie, maakte een slechte beurt bij de verkiezingen.

De programma’s van Berger en Colom, de twee overblijvende presidentskandidaten, verschillen nauwelijks. Colom heeft de steun van een aantal kleine partijen, en sommige waarnemers achten de kans groot dat de FRG van Rios Montt zich nu ook achter hem zal scharen. Daardoor heeft de textielmagnaat voorlopig de beste kaarten voor 28 december.

Wie ook president wordt in Guatemala, armoedebestrijding en democratisering moeten hoog op zijn agenda staan. Naar schatting 80 procent van de 12,3 miljoen Guatemalanen leeft onder de armoedegrens. De Guatemalaanse indianen, die de meerderheid van de bevolking uitmaken, worden nog altijd gediscrimineerd en participeren nauwelijks aan het openbare leven.