Critici Iraans atoomprogramma zweren harde aanpak af

Iran is vorige week in zijn kerncentrale in Isfahan weer begonnen met de voorbereiding van de productie van verrijkt uranium. Iran zegt dat het zelfvoorzienend wil worden op het vlak van kernbrandstof, maar de buitenwereld vreest dat Iran ook kernwapens wil produceren. Iran wil geen volledige inspectie van zijn atoomsites toelaten om die bezorgdheid weg te nemen. Daarom beval de IAEA Iran op 24 september alle activiteiten in verband met de verrijking van uranium stil te leggen.

De IAEA kan de zaak nu doorverwijzen naar de VN-Veiligheidsraad. Die instantie kan internationale sancties afkondigen tegen Iran als ze van mening is dat het Iraanse atoomprogramma de vrede bedreigt.

Maar India, dat als kernmogendheid en langjarige bondgenoot van Iran een belangrijke stem heeft, heeft onder druk van zijn publieke opinie aangekondigd dat het de problemen met het atoomprogramma Iran “binnen de jurisdictie” van de IAEA wil houden. Op 24 september had India tijdens de vergadering van de bestuursraad van het agentschap samen met de VS, Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland nog zwaar stelling genomen tegen Iran. Daarmee leek de weg vrij om de Veiligheidsraad in te schakelen.

Ook Rusland en China zijn er niet voor te vinden om het Iraanse atoomprogramma op de agenda van de Veiligheidsraad te zetten. In september onthielden ze zich al bij de stemming tegen Iran in de IAEA. Inmiddels kunnen ze verwijzen naar een rapport waarin het agentschap stelt dat Iran “vorderingen” heeft gemaakt in zaken die nog moeten uitgeklaard worden – Iran heeft de IAEA met name bijkomende documenten bezorgd over zijn atoomprogramma.

De VS, die hard probeerden om Iran te isoleren en Teheran alle atoomprogramma’s te doen stilleggen, staan nu achter een Russisch compromisvoorstel dat Iran wel zou toelaten uraniumoxide om de zetten in het gasvormige hexafluoride, maar niet om dat product te verrijken – de volgende stap om tot kernbrandstof te komen. Rusland zou voor de verrijking zorgen, en het eindproduct als brandstofstaven naar Iran sturen. Ook Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland steunen het compromis. Iran verwierp het eerst, maar verklaarde daarna dat het het voorstel in overweging zou nemen.

“De VS en de drie Europese landen zijn tot de slotsom gekomen dat een harde houding niets oplevert”, zegt A.K. Pasha, een professor van de Jawaharlal Nehru Universiteit. “De VS zitten in de problemen in Irak. Ze weten dat Iran veel invloed heeft in dat land en nog voor meer moeilijkheden kan zorgen. Daarom willen ze nu een onderhandeld compromis een kans geven.” De Europese landen waren altijd eerder geneigd tot een vergelijk te komen.

De koerswijziging van India is het gevolg van zware politieke en publieke druk. Veel Indiërs waren er niet mee opgezet dat India als één van de belangrijkste leden van de groep van de Niet-Gebonden Landen de kant koos van de VS en de EU tegen Iran, ook een vooraanstaand lid van de niet-gebonden familie. De Indiase communisten, die met hun stemmen de Indiase minderheidsregering op de been houden, hebben hard gelobbyd om New Delhi te doen terugkeren op zijn standpunt van 24 september.

Makkelijk was de ommezwaai niet voor de Indiase regering, want ze is de voorbije jaren nauw gaan samenwerken met de VS. In juli sloten de twee landen nog een overeenkomst die de verkoop van nucleair materiaal voor civiele doeleinden aan India mogelijk maakt. Eén van de voorwaarden die het Amerikaanse parlement daarbij stelde was dat India zich harder zou gaan opstellen tegenover Teheran om ervoor te zorgen dat Iran geen kernwapens zou verwerven.

India zal waarschijnlijk moeten blijven schipperen. “India staat steeds meer onder druk van Washington om zijn samenwerking met Iran op te geven”, oordeelt Hamid Ansari een voormalige Indiase ambassadeur bij de VN en in Iran. Maar de relaties tussen Iran en India kunnen niet zomaar worden uitgegomd. India hoop onder meer aardgas en olie te kunnen invoeren vanuit Iran. De twee landen werken ook politiek samen – het voorbije decennium bijvoorbeeld om de invloed van de Taliban in Afghanistan terug te dringen.

Ansari gelooft niet dat de nieuwe koers die India in de IAEA inslaat, Iran lang zal helpen. “Iran speelt een ingewikkeld spel. Enerzijds werkt het samen met de IAEA en wil het de instelling toegang bieden tot belangrijke Iraanse atoomgeleerden en installaties.” Maar anderzijds heeft het Iraanse parlement een harde resolutie goedgekeurd die de regering vraagt een einde te maken aan onaangekondigde bezoeken van de IAEA en de productie van verrijkt uranium te hervatten als het land voor de Veiligheidsraad moet verschijnen.

Het Russische compromisvoorstel is volgens Ansari voor Iran onaanvaardbaar. “Iran krijgt impliciet te horen dat zijn civiele atoomprogramma’s niet vertrouwd kunnen worden. Waarschijnlijk zal het land proberen het Russische voorstel nog aan te passen.” (PD)