Creatief met God

Creatief met God

De globalisering voltrekt zich op alle terreinen van het menselijk leven. In de culturele en religieuze sfeer leidt dat steeds vaker tot syncretisme: elementen, symbolen en inzichten uit verschillende tradities worden geïsoleerd en vervolgens samengebracht in een nieuw systeem. Daarmee probeert de huidige wereldburger een antwoord te vinden op de complexe uitdagingen die een wereld zonder informatiegrenzen met zich meebrengt.
De Japanse wetenschapper Nobutaka Inoue beweert dat de globalisering een radicale omkering teweegbrengt in de verhoudingen binnen de religieuze organisatie. ‘De conventionele organisatie is gebaseerd op het belang van de kerken: een markt waarin de producent van religieuze zingeving centraal staat. De nieuwe, geglobaliseerde realiteit zorgt voor een consumentgerichte religieuze markt.’ Het syncretisme van de eenentwintigste eeuw is volgens Inoue ook een poging om in de culturele tsoenami van de globalisering toch weer een culturele veelvormigheid te creëren. Wat de gevestigde kerken oppervlakkige supermarktreligie noemen, zien sociologen eerder als een uiting van menselijke creativiteit en diversiteit. (gg)

Merry Kwanzaa!

Tussen kerst en nieuw wensen miljoenen Afro-Amerikanen elkaar een Happy Kwanzaa in plaats van een Merry X-mas. En dat al meer dan 35 jaar. In 1966 vond Dr. Maulana Karenga, professor Black Studies aan de universiteit van Californië, op zijn dooie eentje een nieuwe religie uit: Kwanzaa. Zijn nobele bedoelingen? De Afro-Amerikanen dichter bij elkaar en hun culturele roots brengen. De tijdsgeest van Black Power en de strijd om zwarte burgerrechten was er ook helemaal naar in de jaren zestig. Ondertussen beweert Karenga al 20 miljoen Kwanzaa-aanhangers te hebben in de Verenigde Staten, Canada, Groot-Brittannië, de Caraïben en Afrika. In 1997 richtte Bill Clinton zich na zijn traditionele kerstboodschap ook tot de Kwanzaa-gelovigen: ‘Kwanzaa herinnert ons aan de rijke geschiedenis en erfenis van de Afro-Amerikanen en doet ons beseffen dat onze diversiteit onze staat sterk maakt… Hillary wenst ook iedereen een vreugdevol Kwanzaa.’ Kwanzaa is ondertussen zelfs een werkwoord geworden. I kwanzaa, you kwanzaa-ed, let’s all kwanzaa!
Kersverse gelovigen vinden een gedetailleerd Kwanzaa-handboek op het internet. De dagen tussen 26 december en 1 januari zijn de zeven officiële Kwanzaa-dagen, die draaien rond de zeven basisprincipes: eenheid, zelfbeschikkingsrecht, collectieve arbeid en verantwoordelijkheid, coöperatieven, doel, creativiteit, geloof. Elke dag steek je één van de zeven gekleurde kaarsen aan in een zevenarmige kandelaar. Kwanzaa verwijst naar eeuwenoude Afrikaanse oogstfeesten en komt dan ook van het Swahili-woord ‘eerste vruchten’ of matunda ya kwanza.
Alle termen en begroetingen zijn in het Swahili, de verkeerstaal van Oost-Afrika en dus ideaal om de eenheid en verbondenheid tussen de Afro-Amerikanen te benadrukken, vond Dr. Karenga. De steeds terugkerende kleuren in onder andere de kaarsen en de Kwanzaa-vlag zijn rood (als symbool voor het bloed van de voorvaders), zwart (voor Black is beautiful) en groen (voor het land). Je plaatst alles op een mat van raffia, samen met een maïsstronk voor elk kind in het gezin, de eenheidsbeker en (bij voorkeur zelfgemaakte) cadeautjes. Hoewel Kwanzaa oorspronkelijk ook een aanklacht was tegen de toenemende commercialisering van kerstmis, dreigt dit nieuwe familiefeest er evengoed slachtoffer van te worden. Kwanzaa-kookboeken, kleurboeken, flikkerende e-cards, cd’s, homevideo’s, postzegels… en die traditioneel handgemaakte mat, kandelaar en vlag zijn misschien ook dringend aan vernieuwing toe. Op de talloze Kwanzaa-fora op het internet barst de discussie los.
Khadija: ‘Eerst de zwarte kaars in het midden aansteken, en dan links of rechts beginnen?’ Waarop Darkoverlord in hoofdletters uitbarst: ‘STOP met dat muggenziften over pietluttige rituelen en begin met de zeven principes toe te passen! Breng veel tijd door met je familie, praat over je cultuur, verleden en toekomst. Leer je kinderen wat en wie we zijn, leer hen verantwoordelijkheid op te nemen in de maatschappij. Dit feest gaat niet over eten en drinken!’ Toen grote bedrijven zoals Hallmark Cards en Giant Foods het gat in de kwanzaa-markt hadden ontdekt, protesteerden de Afro-Amerikaanse handelaars luid met een briefcampagne: ‘Dit is ònze black business.’ (sf)

Jezus, Jeanne d’Arc en een bisschop in België

Op kerstavond 1925 krijgt de Vietnamese mandarijn Ngo Van Chieu het visioen dat hij een nieuwe religie moest oprichten met als doel alle bestaande religies in vrede te laten samenleven. Al zo sprak het Opperwezen: ‘Vroeger hadden mensen niet veel transportmiddelen en kenden ze elkaar niet goed. Daarom hingen ze verschillende religies en gebruiken aan zoals het christendom, boeddhisme, confucianisme, taoïsme… Vandaag kennen we elkaar beter door de moderne vervoermiddelen, maar toch leven we niet in harmonie. Daarom wil ik alle religies terugbrengen tot hun essentie en hen samenbrengen in één religie.’ Ngo Van Chieu gehoorzaamde en richtte Cao Dai op, een perfect syncretische godsdienst met elementen van de grootste wereldreligies en -filosofieën: boeddhisme, hindoeïsme, katholicisme, islam, confucianisme, taoïsme en zelfs Franse helden zoals Jeanne D’Arc, Victor Hugo en Pascal waren een belangrijke inspiratiebron. Dit alles met een duidelijke boodschap: alle religies hebben eigenlijk dezelfde oorsprong, praten over een en dezelfde god en dus: waarom elkaar nog langer bevechten en discrimineren?
Het Caodaïsme werd met zijn 2 tot 5 miljoen aanhangers (naargelang de bron) al snel de derde grootste godsdienst in Vietnam, na het boeddhisme en het katholicisme. Maar dat was buiten het communistisch regime gerekend dat vanaf 1975 Cao Dai liever kwijt dan rijk was. Kerken en eigendommen werden tijdens de jaren zeventig en tachtig geconfisqueerd en omgeturnd tot fabrieken, opslagplaatsen of zelfs pretparken. Priesters en gelovigen kregen huisarrest, werden opgesloten of vermoord. Veel gelovigen zochten veiligere oorden in het buitenland op en caodaïsme raakte hierdoor verspreid over de hele wereld. Resultaat: ongeveer 6 miljoen aanhangers in onder andere de Verenigde Staten, Australië, Canada, Duitsland en Frankrijk. In Sidney werd in 2001 de eerste buitenlandse tempel geopend, in Californië is men nog bezig de nodige fondsen te verzamelen.
Of ook België genoeg Cao Dai aanhangers telt voor een eigen tempel, lijkt de enige Cao Dai bisschop in België onwaarschijnlijk. Tran Tha’nh: ‘We zijn bij mijn weten maar met drie Cao Dai families in België te weinig om een kerk op te richten dus.’ Tran Tha’nh woont in België sinds hij in 1981 moest vluchten voor de pesterijen van het communistisch regime. ‘Als secretaris-generaal van de centrale kerk moest ik me elke week bij de lokale autoriteiten presenteren voor eindeloze ondervragingen. Toen ik in een zogenaamd heropvoedingskamp in de bergen moest, ben ik in een klein bootje gevlucht en gered door een Belgisch schip.’ (sf)