Colombiaanse burgeroorlog wordt bendeoorlog in Buenaventura

“Je kan niet zomaar van de ene wijk naar de andere”, zegt Danelly Estupiñan, die lid is van een buurtcomité voor zwarte jongeren. “Wie dat wel doet, speelt met zijn leven.” De bendes in het kamp van de paramilitairen beschouwen elke overloper als een spion van de guerrilla. De aanhangers van de linkse opstandelingen beschuldigen lokale bewoners er op hun beurt van te collaboreren met de paramilitairen.
Volgens Estupiñan vindt het meeste geweld plaats in de wijk van de paramilitairen, maar gaan ook de leden van de “linkse” jeugdbendes zich te buiten aan mensenrechtenschendingen. “Voor de politie maakt het geen verschil. Zij beschouwen iedereen in Buenaventura die ouder is dan vijf als lid van de paramilitairen of als lid van de guerrilla”, zegt de 26-jarige.

Op de vlucht

De lokale bevolking zit gevangen tussen de drie partijen en voelt zich in de steek gelaten door het stadsbestuur van Buenaventura. Het geweld tussen rivaliserende bendes kostte in de voorbije drie jaar 1250 mensenlevens in een stad met ongeveer 450.000 inwoners. Allen al in 2007 zijn nog eens 50 mensen spoorloos verdwenen. In december zijn 6000 inwoners voor het geweld op de vlucht geslagen.
Om lucht te geven aan hun ongenoegen kwamen de bewoners van de probleemwijken verleden week donderdag op straat, naar aanleiding van een hoorzitting die de Colombiaanse senaatscommissie voor Mensenrechten in de havenstad organiseerde. Gewapend met “cununo”-trommels en “guasá”-rammelaars maakte ze er een muzikale optocht van op een Afrikaans “currulao”-ritme.
“Veel jonge mannen willen ontsnappen aan het geweld en verlaten de stad”, zegt Beatriz Helena Viveros, een van de currulaozangeressen op de betoging, “Anderen zijn dan weer te lui om te werken en kiezen voor een gemakkelijke manier om aan geld te raken. Daar komt al dat geweld vandaan.”

Huurmoorden

Huurmoorden zijn een van de “gemakkelijke” manieren om aan geld te raken. De meeste slachtoffers wonen in de sloppenwijken ten zuiden van de stad, waar de woningen op palen in het water van de mangroven staan. De mangroven waren vroeger een favoriete jachtterrein voor mensen die op zoek gingen naar de “piangua”, een zwart schelpdier en lokale lekkernij, maar tegenwoordig waagt niemand er zich nog.
Kwatongen beweren dat de mangrovebossen worden bewaakt door ongure individuen die willen voorkomen dat de mensen er op zoek gaan naar het lichaam van een verdwenen of vermoord familielid. Zonder lichaam is er immers geen begrafenis mogelijk.
Ook de begrafenissen zijn niet meer hetzelfde. Vroeger werd tijdens de dodenwake gezongen of domino gespeeld, nu heerst er stilte. Er zijn zelfs al mensen doodgeschoten terwijl ze een begrafenis bijwonen.
De situatie in Buenaventura heeft alvast de interesse gewekt van Westerse diplomaten en het VN-bureau voor de Coördinatie van Humanitaire Zaken (OCHA) “We maken ons ernstig zorgen over de mensenrechtensituatie in Buenaventura”, zegt Claudia Marti van de Zwitserse ambassade, die in Colombia een strategisch vredesprogramma coördineert.
Volgens Christian Visnes van OCHA is “een goed georganiseerde gemeenschap” de beste vorm van preventie. “Wanneer een aanvaller het moet opnemen tegen een gemeenschap in plaats van tegen een groep van individuen, kan hij minder schade aanrichten”, zegt Visnes, “Maar het is de Colombiaanse overheid die uiteindelijk moet instaan voor de bescherming van haar bevolking.”