Colombia “totaal overrompeld” door overal opduikende massagraven

Procureur-generaal Mario Iguarán zegt dat hij “totaal overrompeld” door de massagraven die overal worden ontdekt. Experten schatten het aantal niet-geïdentificeerde lichamen in Putumayo, een provincie op de grens met Ecuador en Peru, om 3000. Alleen al in het district Hormiga vond het gerecht onlangs de stoffelijke overschotten van 105 mensen verspreid over 65 graven. Eerder werden er 211 lichamen gevonden, waarvan er 25 voorlopig zijn geïdentificeerd.
Bij veel lichamen ontbreken een of meerdere ledematen. Dat kan een aanwijzing zijn dat het gaat om slachtoffers van de paramilitairen, die de macabere gewoonte hadden hun slachtoffers levend in stukken te hakken met machetes en motorzagen. In de pers is ook sprake van slachtoffers van de linkse guerrilla, die in Colombia sinds 1964 een burgeroorlog uitvecht met de regering en de paramilitairen.
De graven werden gelokaliseerd door de mensen van de streek of familieleden van mensen die verdwenen en waarschijnlijk vermoord zijn. Van de duizenden paramilitairen die na een akkoord met de regering de wapens hebben neergelegd, staan er 2699 terecht voor misdaden tegen de menselijkheid. Door hun misdaden op te biechten en schadevergoeding te betalen aan de slachtoffers ontsnappen ze aan gevangenisstraffen langer dan acht jaar of uitlevering aan de Verenigde Staten.

Regering “verrast”

De Colombiaanse inspecteur-generaal Edgardo Maya, die aan het hoofd staan van een controleorgaan voor ambtenaren en mensenrechten, heeft maandag aan de VN gevraagd experten te sturen die ervaring hebben in de identificatie van slachtoffers van oorlogen en natuurrampen. De Colombiaanse regering is naar eigen zeggen verrast door de massagraven die nu overal opduiken na de demobilisering van de paramilitairen.
Voor Jorge Rojas van de mensenrechtenorganisatie kan er niet echt sprake zijn van een verrassing. “Alles was nu in Putamayo wordt ‘ontdekt’, hebben burgerorganisaties al jaren voorheen aan de kaak gesteld”, zegt Rojas, “Het ging toen om de komst van paramilitairen uit de provincies Córdoba en Urabá, de procedures om mensen te ontvoeren en te martelen, de mensen die op de vlucht sloegen. Alleen keek de regering toen de andere kant op.”
Carlos Rodríguez Mejía van de Colombiaanse Commissie van Juristen, een andere mensenrechtenorganisatie, heeft geen goed oog in het verloop van de opgravingen. “Er wordt bewijsmateriaal beschadigd”, zegt Mejía, “Voor je begint met graven moet je de families gaan interviewen om precies te wektn of je op zoek bent naar een man of een vrouw, hoe groot, van welke etnische groep, me welke kleren en welke typische fysieke kenmerken. Het gaat er niet om graven op te ruimen, maar om de families van slachtoffers een waardig rouwproces te geven.”
Ongeveer 50.000 mensen hebben zich laten registreren als slachtoffers van paramilitaire milities. In principe kunnen ze aanspraak maken op een schadevergoeding, maar de Colombiaanse regering heeft in haar begroting geen geld voorzien voor een fonds voor herstelbetalingen.
Het Instituut voor Ontwikkeling en Vrede (INDEPAZ) rekende uit dat om de 3,5 miljoen mensen te vergoeden voor het leed van de veertigjarige burgeroorlog ongeveer 22 miljard dollar nodig is (16 miljard euro). “Het enige geld dat er nu is, is wat de daders bereid zijn uit vrije wil te geven”, zegt Camilo González van INDEPAZ, “dat volstaat niet eens om twee procent van de slachtoffers te vergoeden.”