Brazilië speelt hoog spel in Honduras (analyse)

Hoe de crisis in Honduras ook afloopt, Brazilië heeft zich in elk geval op de voorgrond van het internationale toneel gewerkt, zegt politiek analist Clovis Brigagão van het Centrum voor Amerikastudies in Rio de Janeiro. “Het is niet langer het vriendelijke land dat verzoenende taal spreekt achter de schermen”, zegt hij. “Brazilië speelt nu mee met de leiders.”
De regering van President Luiz Inacio Lula da Silva kan “veel punten sprokkelen” als de aanwezigheid van Zelaya in de Braziliaanse ambassade in Tegucigalpa de huidige regering van Roberto Micheletti tot gesprekken dwingt. Maar de gok kan ook anders uitdraaien, als er geweld uitbreekt en er nog meer doden vallen.
Zelaya werd op 28 juni afgezet en op een vliegtuig naar Costa Rica gezet, maar hij slaagde er vorige week in terug te keren. Aanvankelijk leken er gesprekken plaats te vinden, maar dit weekend liep het prille proces weer vast. De regering van Micheletti gaf Brazilië tien dagen om duidelijk te maken of Zelaya asiel krijgt, en dreigde ermee de ambassade te sluiten als Brazilië niet tijdig antwoord geeft. Lula da Silva antwoordde dat Brazilië het ultimatum van Micheletti niet erkent.
De houding van Brazilië in Honduras is niet het enige teken dat het land voor een nieuwe buitenlandse politiek heeft gekozen, zegt Brigagão. Het land toont ook zijn tanden met een grote aankoop van Frans militair materieel en de verhoging van het militaire budget voor 2010 met 50 procent tot 5 miljard euro. Daarmee is de samensmelting ingezet van diplomatie en defensie, die tot nog toe onafhankelijk waren, zegt de analist.

Vooraf gepland

Vraag is in hoeverre de opvang van Zelaya in de Braziliaanse ambassade gepland was. Volgens Brigagão  was het een “internationaal gecoördineerde actie”, maar hij kan niet met zekerheid zeggen of er op voorhand een akkoord uitgewerkt was met de Braziliaanse overheid. Hij wijst wel op een bezoek van Zelaya aan Brasilia op 12 augustus.
Volgens de voormalige Braziliaanse ambassadeur João Clemente Baena Soares hebben geen gesprekken op voorhand plaatsgevonden. Baena, die secretaris-generaal van de Organisatie van Amerikaanse Staten was van 1984 tot 1994, vindt dat de regering-Lula de “erg ongewone situatie” met verve afhandelt.
Zelaya’s aanwezigheid in de Braziliaanse ambassade heeft heel wat stof doen opwaaien, zegt hij, maar het was al langer duidelijk dat de verbannen president op de een of andere manier naar de hoofdstad zou terugkeren. De keuze voor de Braziliaanse ambassade was logisch, omdat Brazilië een “evenwichtig land is”, terwijl alternatieven zoals Venezuela of de VS “voor de hand liggende problemen” zouden opleveren.
Dat er nu twee presidenten in het land verblijven, creëert een bijzondere situatie, maar “de enige uitweg is een onderhandelde oplossing”, zegt Baena. “Ze zullen de ambassade niet binnenvallen”.
De regering-Micheletti heeft de ambassade wel volledig omsingeld. Water, stroom en communicatiemiddelen zijn afgesloten. De VN-veiligheidsraad keurde de “intimidatie” tegen de Braziliaanse ambassade af als een schending van de Conventie over Diplomatieke Betrekkingen. De raad riep de regering-Micheletti om ermee op te houden de ambassade te belegeren.