Afrikaanse matrozen blijven aan de wal

In de drukke haven van het Mozambikaanse Maputo valt een vreemde arbeidsdeling op. De dokwerkers zijn allemaal Afrikanen, maar de bemanning van de schepen komt bijna volledig uit Azië, met hier en daar een Europeaan ertussen.
Waar zijn de Afrikaanse matrozen? “Een goede vraag”, antwoordt Samito Oliviera een expediteur in Maputo. “De werkloosheid is hoog, en veel Afrikanen werken ver van huis. Waarom monsteren ze niet aan op de schepen, waar ze relatief goed betaald worden?”

Geen traditie

Ook Dudley Visser van de Noorse rederij Höegh Autoliners die via Maputo auto’s naar Zuidelijk Afrika transporteert, begrijpt het niet goed. “De lage loonkosten zouden het aantrekkelijk moeten maken Afrikanen in dienst te nemen. Een aantal jaren geleden kwamen de meeste matrozen uit de Filipijnen. Toen die te duur werden, begonnen de reders in China te rekruteren. Afrikaanse matrozen zouden zeker ook betaalbaar zijn, als ze te vinden waren.”
Dokwerkers verdienen minder dan matrozen, maar blijkbaar verkiezen sommige Afrikanen toch aan de wal te blijven. “Afrikanen hebben geen traditie als grote zeevaarders”, zegt Carlos Manjate, hoofd bedrijfsvoering in de haven van Maputo. “En als volk delen we herinneringen aan voorouders die tegen hun wil over zee werden weggevoerd en nooit meer terugkwamen”.
Nogal wat dokwerkers zeggen dat ze afgeschrikt worden door “het eenzame leven” van matrozen. “Ik wil niet voor zoveel maanden weg zijn van mijn vrouw”, zegt Dominque, een stuwadoor. “Op zee zijn er geen vrouwen. Als je ver van huis in de mijnen werkt, zijn er toch ten minste altijd Afrikaanse vrouwen in de buurt.”

Beroep wordt veeleisender

Visser van Höegh Autoliners geeft toe dat de romantiek van het matrozenleven verdwenen is. Vroeger hadden matrozen in de havens die ze aandeden vaak dagen tijd, of toch ten minste een hele nacht. Nu blijven schepen steeds korter in de havens. “Onze bemanning is bijna zes maanden aan een stuk op zee.”
Er zijn ook steeds beter opgeleide matrozen nodig, zegt Michelle Fitt, de rector van het Zuid-Afrikaanse Instituut voor de Zeevaart in Durban. Dat houdt ook in dat matrozen nu vaker van rijpere leeftijd zijn en een gezinsleven met hun beroep moeten combineren. Maar Afrikanen met een goede opleiding kunnen ook aan land goede banen vinden.
Volgens Fitt speelt ook het feit dat er weinig schepen in Afrikaanse handen zijn in het nadeel van Afrikaanse matrozen. “Afrikaanse reders zouden waarschijnlijk Afrikanen in dienst nemen.”
Oliviera, de expediteur, gelooft ook dat het wachten is op Afrikaanse matrozen die de stap zetten. “Als een aantal Afrikanen bewijst dat het doenbaar is en je er goed mee kan verdienen, zal er vanzelf meer interesse komen”. Volgens hem zouden de landen met grote havens een beleid van positieve discriminatie kunnen voeren om reders ertoe aan te zetten meer Afrikanen in dienst te nemen.