Afrika wil Aziaat aan hoofd VN

In een brief aan de 54 leden van de Azië-groep heeft de voorzitter van de Afrika-groep, Joe Robert Pemagbi uit Sierra Leone laten weten dat het Azië zal steunen in zijn verzoek om de volgende VN-secretaris-generaal te mogen leveren.

Tot dusverre zijn er drie officiële Aziatische kandidaten: de voormalige VN-vice-secretaris-generaal voor Ontwapening Jayantha Dhanapala uit Sri Lanka, De Thaise vice-premier Surakiart Sathirathai, en de Zuid-Koreaanse minister van Buitenlandse Zaken Ban Ki-Moon. Een vierde mogelijke kandidaat is de minister van Buitenlandse Zaken van Oost-Timor en Nobelprijslaureaat Jose Ramos-Horta.

Zowel China als Rusland, twee permanente leden van de Veiligheidsraad met vetorecht, hadden al laten weten dat ze graag een Aziaat willen zien als opvolger voor Kofi Annan. Diens tweede termijn loopt eind dit jaar af. Het is al 35 jaar geleden dat nog eens een Aziaat aan het hoofd van de VN stond, en bovendien is Azië het meest bevolkte continent, vatte Liu Jianchao, woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken de argumenten samen.

Voormalig VS-ambassadeur bij de VN Richard Holbrooke is duidelijk: Dat de Aziaten geen VN-secretaris-generaal meer hebben gehad sinds de Birmees U. Thant, is van immens belang voor China. China zal er verdomd goed voor zorgen dat daar binnenkort verandering in komt.

Dat bleek vorige maand uit een vergadering achter gesloten deuren over de VN-hervormingen. Een Chinese diplomaat onderstreepte daar drie punten. Eén: Peking onderschrijft het systeem van geografische rotatie - en volgens dat systeem is het aan Azië om de hoofdvogel af te schieten. Twee: Azië, met zijn bevolking van meer dan twee miljard, kan geen probleem hebben om met een geschikte kandidaat af te komen - man of vrouw. En ten derde vroeg hij zich openlijk af of het misschien beter was om een aantal Aziatische kandidaten voor te stellen, in plaats van een enkele. Op die manier zou de Algemene Vergadering op een meer democratische manier de meest geschikte kandidaat kunnen verkiezen.

Maar het is zeer de vraag of de andere leden van de Veiligheidsraad, en vooral dan de VS, zomaar de macht uit handen zullen geven om zelf de gewenste kandidaat naar voor te schuiven en die beslissing daarna officieel te laten bekrachtigen door de Vergadering.

Sinds de VN 60 jaar geleden ontstonden, is de post van secretaris-generaal drie keer naar een Europeaan gegaan, twee maal naar Afrika en telkens eenmaal naar Latijns-Amerika en Azië, voornamelijk op basis van geografische rotatie. Het lijstje bestaat uit Trygve Lie uit Noorwegen (1946-1953);
‘–’ Dag Hammarskjold uit Zweden (1953-1961);
‘–’ U.Thant uit Birma (1961-1971);
‘–’ Kurt Waldheim uit Oostenrijk (1972-1981);
Javier Perez de Cuellar uit Peru (1982-1991) en Boutros Boutros-Ghali uit Egypte (1992-1996). Kofi Annan, die uit Ghana afkomstig is, staat sinds januari 1997 aan het roer van de VN.

Toen de Afrika-groep vijf jaar geleden besloot Annan voor te dragen voor een tweede termijn, steunde de Azië-groep die kandidatuur, ook al was het eigenlijk Aziës beurt om een kandidaat af te vaardigen.

Hoewel de vergadering de officiële kandidaat van de Veiligheidsraad meestal bekrachtigt, kan het ook weigeren dienst te doen als stemmachine.

Het probleem is, stelt een studie van de Canadese VN-vertegenwoordiging, dat de huidige procedure geen middelen voorziet voor de Algemene Vergadering om formeel of informeel informatie in te winnen, en er zich van te verzekeren dat ze wel degelijk de meest geschikte kandidaat kiezen.

Eenmaal, in 1950, toen de Veiligheidsraad het niet eens raakte over de herbenoeming van de Noor Trygve Lie, benoemde de Vergadering de man opnieuw zonder voorgedragen te zijn door de Veiligheidsraad. In het licht van de recente benoeming van de Amerikaanse havik John Bolton tot VN-ambassadeur zou dat wel eens een belangrijk precedent kunnen vormen.

In 1996 stonden 14 van de 15 leden van de Veiligheidsraad achter de herbenoeming van de Egyptenaar Boutros Boutros-Ghali. Enkel de VS kantte zich frontaal tegen diens herverkiezing. Zelfs een overgrote meerderheid woog uiteindelijk niet op tegen de macht van één vetostem. (JVP/ADR)