‘De moustachen hebben Istanboel verloren’

Hebben de Turken Erdogan “weggestemd” in Istanboel?

Dietmar (CC BY-NC-ND 2.0)

zondag 31 maart trokken de Turken naar de stembus, nog maar eens. Het was de zevende stembusgang op amper vijf jaar tijd. 57 miljoen stemgerechtigde Turken werden uitgenodigd om te kiezen voor burgemeesters van steden en districten, vertegenwoordigers in wijkraden, districtraden, wijkverantwoordelijken, mukhtars.

Update 1 april 2019

‘De moustachen hebben verloren in Istanboel’. De tweet van Gürkan Oztüran van het Turkse burgerplatform Dokuz8News volgde een andere tweet met nieuws over de Turkse verkiezingen. Iets voor tien uur op maandag 1 april verstuurde Anadolu Agency de volgende tweet met breaking news: de belangrijkste oppositiekandidaat van de CHP, Erkem Imamoglu leidt in Istanboel met 4.159.650 stemmen voor de AKP-kandidaat Yildirim die 4.131.761 stemmen haalt. Dat wordt bevestigd door de Turkse verkiezingsautoriteit.

Verkiezingen zijn altijd een tricky ding in Turkije maar één ding is zeker: in de grote Turkse steden stemden burgers voor verandering

Daarmee verliest de presidentiële alliantie van Erdogan — AKP en MHP — niet alleen Ankara maar ook Istanboel. Het is nog even afwachten of alle stemmen geteld zijn en en of de resultaten definitief worden goedgekeurd maar CHP-kandidaat Imamoglu veranderde alvast zijn twitterstatus naar burgemeester van Istanboel. Verkiezingen zijn altijd een tricky ding in Turkije maar één ding is zeker: in de grote Turkse steden stemden burgers voor verandering. Als de AKP Istanboel verliest, komt die bij het rijtje van verloren steden als Ankara, Antalya, Adana en Izmir (sowieso een stad waar de presidentiële alliantie nooit voet aan grond kreeg).

In de aanloop naar de verkiezingen belde MO* met Gürkan Oztüran van het Turkse burgerplatform Dokuz8News en de freelance journalist Andrew Finkel van P24, een organisatie die zich in Turkije inzet voor de vrije meningsuiting. Beiden volgden vanuit hun vaste stek in Istanboel de kiescampagnes nauw op. Op basis daarvan zetten we op vrijdag 29 maart een en ander op een rijtje, dat helpt om de verkiezingsuitslagen in Turkije te begrijpen.

***

U vraagt zich af wie, na zoveel stembusgangen, politieke onrust en een voorbije noodtoestand, nog puf had om hier tijd en moeite in te steken? Eén antwoord: Tayyip Erdogan. Want terwijl de Turken zelf er schoon genoeg van leken te hebben, en terwijl het “slechts” ging om lokale verkiezingen, stond er voor de Turkse president meer op het spel dan we denken.

Ten eerste: wie is aan zet?

De race gaat tussen de Presidentiële Alliantie en de Nationale Alliantie van de Oppositie. De eerste bestaat uit de regeringspartijen, met op kop de islamitische AKP of de partij van president Erdogan, samen met de nationalistische MHP en kleinere nationalistische partijen.

Ik ben proMO*

 

Steun ons unieke non-profit mediaproject en word proMO*.

Je ontvangt ons magazine en geniet van een pak andere voordelen

Je maakt MO* mee mogelijk en steunt ons in onze missie.

Voor € 4,60/maand of € 60/jaar.

Ik word proMO*

De — wat atypische — alliantie van de oppositie bestaat uit de seculiere of kemalistische CHP en de nieuwe nationalistische nieuwe partij IYI. De oppositie krijgt in de grote steden steun van de pro-Koerdische HDP die niet opkwam in grote steden als zoals Izmir, Istanboel en Ankara, steden die buiten de Koerdische regio liggen.

Ceremoniële oppositie

De president is niet weg te denken uit deze kiescampagne. Je zou denken dat dit presidentiële in plaats van lokale verkiezingen zijn. Wat is er aan de hand?

De districtsgenomineerden en andere kandidaten van de AKP staan letterlijk in de schaduw van Erdogan. ‘In een zo gecentraliseerd systeem als in Turkije, doet de personaliteit van de president ertoe’, zegt Andrew Finkel. ‘Hij is de enige waar het om draait, en dus staat zijn portret op letterlijk elke verkiezingsposter. Je krijgt een beetje het gevoel dat er een eenpartijstaat is met een ceremoniële oppositie.’

‘Het i de eerste keer dat Turkije een executieve president heeft. Hij beslist over alles, hij runt de campagnes en geeft de speeches in de verkiezingsrally’s’

Het is de eerste keer dat de president zo hard campagne voert voor lokale verkiezingen, zegt Gürkan Oztüran. ‘Het is ook voor de eerste keer dat Turkije een executieve president heeft. Hij beslist over alles, hij runt de campagnes, hij geeft de speeches in de verkiezingsrally’s. Hij lijkt voor de post van “Opperburgemeester” te willen gaan en gaat de competitie aan met 1390 opposanten in het land.’

Tegelijk is er ook een gevaar, zegt Finkel. ‘Net die alomaanwezige invloed van Erdogan, zijn dictatoriale karakter staan onder druk. Als de AKP verliezen lijdt, zal hij zelf de hoogste prijs betalen.’

Wat staat er op het spel?

‘Er staat meer op het spel dan je denkt’, zegt Gürkan Oztüran. ‘Als de regeringspartijen zelfs maar één stad verliezen, kan dat een domino-effect creëren. Bij elke verkiezing, hoe klein ook, is het kwestie voor een grote partij als de AKP om de strategische positie te bewaken en vooral te behouden, dus is het kwestie om ook over de kleur van de kasseien in een bepaalde wijk te kunnen beslissen.’ Concreet: indien de AKP in een grote stad als Ankara positie verliest, kan dat de partij in een neerwaartse spiraal brengen naar volgende — meer significante — verkiezingen.

Ook voor de eensgezindheid in de eigen rangen spelen deze verkiezingen een rol, voegt Andrew Finkel toe. ‘Sinds 2002 heeft de AKP zich naar buiten toe altijd kunnen profileren als een sterke en verbonden populaire partij, los van enkele kleine uitschuivers. Maar binnen de partij is de onenigheid over de ondemocratische gang van zaken gegroeid, is er verzet. Veel mensen die zich in 2000 tot de AKP verbonden, waren geen blinde aanhangers van Tayyip Erdogan, waren en zijn nog steeds democraten. Ze geloofden in het project van de AKP, geloofden in de mix van vernieuwing, vooruitgang en de herwaardering van traditionele religieuze waarden tegelijk. Een aantal van die AKP-leden zijn zeker zeer ontgoocheld. Maar ze hebben zich altijd gedeisd gehouden omdat ze wisten dat ze zware klappen zouden krijgen zodra ze hun nek uitstaken. Stel echter dat de AKP het nu slecht doet in de verkiezingen, dan zou dat minstens een kleine opening kunnen creëren voor opponenten binnen de partij.’

Peilingen wijzen uit dat de AKP steun verliest in de Turkse hoofdstad Ankara. Kan dat grote gevolgen hebben?

‘Wie wint zal immers rekening moeten houden met de president, zal moeten samenwerken’

Tijdens ons skypegesprek lopen op de laptop van Gürkan Oztüran de resultaten binnen van de meest recente peiling. Die wijzen uit dat de CHP zal winnen in Ankara, met Mansur Yavaç als stemmenkanon en potentiële burgemeester. ‘Als de AKP geen burgemeester kan leveren in Ankara, verliest de partij haar absolute controle over de hoofdstad. Maar een grote verandering in termen van bestuur betekent dat niet. Wie wint zal immers rekening moeten houden met de president, zal moeten samenwerken. Partijpolitiek echter zou de overname van Ankara wel een significante overwinning betekenen voor de oppositie. Die kan dan beginnen werken aan een betere imago-opbouw, strategisch toewerken naar de volgende verkiezingen, een leefbaar alternatief voor de huidige regering opstellen en aan de burgers bieden.

© Tine Danckaers

De economische terugval vormt, logischerwijze, het kernthema van deze kiescampagne. Hoe vertaalt zich dat?

De economische val van Turkije is de achilleshiel van de AKP en de MHP, en dat is campagnebrood voor de oppositie. Gürkan Oztüran: ‘De oppositie blijft hameren op de krimpende economie en de groeiende werkloosheid, het ontbreken van een goed werkende verzorgingsstaat. Men verzet zich ook tegen het verlies van de nationale rijkdommen en de uitverkoop van nationale bedrijven aan internationale spelers, zoals de fiscaal gunstige miljardenverkoop onlangs van de nationale tankfabriek aan Qatar.’

‘Veel mensen beseffen maar al te goed zich dat ze, als ze naar de markt gaan, een vierde kunnen kopen van vorig jaar. De prijzen van basisgoederen zijn drastisch gestegen terwijl de lonen niet evenredig omhoog zijn gegaan en de rekeningen zich opstapelen. Miljoenen Turken zijn afgesneden van het elektriciteitsnetwerk omdat ze in de voorbije vijf jaar hun rekeningen niet konden betalen.’

Er wordt ook druk opgeroepen om toch, in laatste instantie, de hulp van het IMF in te roepen, zegt Andrew Finkel. ‘Dat weigert de regering die zegt dat het absolute dieptepunt van de economische crisis voorbij is. Maar wie gelooft dat? Het is zo ver dat zelfs de eigen entourage, waarvoor de regering altijd goed voor heeft gezorgd, in gevaar is. Dat sociaal contract tussen de regeringspartij en de achterban — het verzekeren van opportuniteiten — verkruimelt nu.’

Polariserend discours

Syrische vluchtelingen verenigen regering en oppositie

In het politieke discours en dus ook in deze verkiezingen speelt de demografische toename van Syrische vluchtelingen in de Turkse steden een rol.

Er is een toenemend misnoegen onder de lokale Turkse bevolking, zeker in de grensstreek met Syrië waar grote aantallen Syrische vluchtelingen leven.

‘Dit is een thema dat regerings- of oppositiepartijen verbindt’, zegt Gürkan Oztüran. ‘Deze week nog tweette de AKP-kandidaat voor Istanboel, Binali Yildirim, dat de vluchtelingen een bedreiging vormen voor Istanboel. Ook de oppositie heeft campagne gevoerd tegen Syrische vluchtelingen in de voorbije jaren. Als CHP-partijvoorzitter Kilicdaroglu spreekt over “duurzame oplossingen” voor Syrië, is dat helaas niet uit goede wil voor de Syrische heropbouw en zijn burgers, maar vanuit een antivluchtelingenstandpunt.’

Als de oppositie in de aanval gaat met de economische crisis als strijdwapen, waarmee verdedigt de presidentiële alliantie zich dan?

Die lijkt alles uit de kast te halen om de aandacht van die vervelende thema’s af te leiden. Erdogan recupereerde in zijn campagnespeeches de gruwelijke aanslag op de moskee in het Nieuw-Zeelandse Christchurch om het thema van anti-islamitische gevoelens naar voor te schuiven. Met die als een westerse bedreiging voor Turkije en de Turken te poneren, borduurt de president verder op een tactiek die jaren heeft gewerkt. Met een polariserend discours over het islamofobe Westen wil de Turkse president nationalistische en religieuze gevoelens aanwakkeren en zo stemmen winnen.

‘Dat men zo ver gaat is eerder bizar, toch?’, reageert Finkel. ‘Dat inhakken en polariseren illustreert volgens mij pure wanhoop. Want het gaat om niet meer dan het ronselen van enkele stemmen in kleine wijken en stadjes in het diepe Anatolië.’ Bovendien mobiliseert het polariserende discours of het nationalistische verhaal de straat niet langer, menen zowel Finkel als Oztüran. Mensen liggen eerder wakker van de economie dan van het zogenaamde “Turkisme”.

Een stok achter de deur voor de presidentiële alliantie is het monopolie op de zichtbaarheid. In een land waar 89 procent van de media door de staat gecontroleerd wordt, krijgt de oppositie niet veel ruimte om een andere kijk te bieden. Er zijn nauwelijks publieke debatten tussen de kopstukken van de verschillende partijen en de tegencampagnes aan het adres van de oppositie zijn bitter hard. ‘Er zijn voorbeelden genoeg’, zegt Oztüran. ‘Men dreigt tegenkandidaten op te sluiten. Zo heeft de AKP er alles aan gedaan om de CHP-kandidaat voor Istanboel, Ekrem Imamoğlu, uit zijn rol te krijgen. Imamoğlu werd beschuldigd van terrorisme, maar hij heeft daar in alle rust op gereageerd. Het heeft hem eerder punten opgeleverd.’ Of het voldoende zal zijn voor de CHP om in Istanboel te winnen, is weinig waarschijnlijk. Volgens peilingen blijft de presidentiële alliantie de meeste stemmen trekken in Istanboel.

Brengt de oppositie een goed alternatief verhaal?

‘Nee’, zeggen Finkel en Oztüran eenduidig. Wie als Istanboeli een progessief verhaal zoekt, heeft een probleem. De pro-Koerdische HDP die bij de parlementsverkiezingen in 2015 nog stemmen haalde bij progressieve Turken, komt voor de gemeenteraadsverkiezingen niet op in Istanboel. Er is dus weinig keuze. Finkel: ‘Je stemt niet voor de regering en dus heb je geen andere keuze dan met weinig enthousiasme een anti-regeringsstem te geven aan de CHP. Die heeft nog niet de juiste lessen geleerd in de voorbije jaren, blijft een vastgeroeste staatspartij en werkt ook nog eens samen met IYI, een nationalistische partij.’

Wie als Istanboeli een progessief verhaal zoekt, heeft een probleem

Door het gebrek aan een goed vernieuwend alternatief, is er een vacuüm voor de kiezer, zegt Oztüran. Wat wel kansen biedt, vindt hij, is een overwinning voor de CHP in Ankara. ‘Het zou een signaal voor een omslag kunnen zijn, het kan de CHP een boost geven. De partij zou kunnen beginnen toewerken aan imagobuilding, duidelijk maken dat ze een leefbaar alternatief voor de huidige regering bieden.’

Wat betekenen deze verkiezingen voor de Koerdische HDP?

Volgens de peilingen zal de HDP haar positie verstevigen in de Koerdische regio. ‘Volgens peilingen zal de HDP de steden terugwinnen die overgenomen waren door de vertrouwelingen van de regering in de laatste vijf jaren: Diyarbakir, Van, Mardin’, zegt Oztüran.

Het is zeer de vraag of Koerdische verkozenen deze keer wel toestemming zullen krijgen om als verkozenen hun mandaat op te nemen. Veel HDP-burgemeesters in Zuidoost-Turkije werden immers onder de noodtoestand ontslagen en vervangen door gevolmachtigden of burgemeesters die werden aangeduid door Ankara.

‘Koerdische Turken werd de weg naar Irak gewezen met de boodschap: “Ga terug naar je vaderland, dit is je thuis niet”’

‘Ondanks dat zullen veel Koerden toch hun anti-regeringsboodschap willen brengen, ook een deel van de Koerdische AKP-stemmers’, zegt Oztüran. ‘De regeringspartijen hebben zich enorm bezondigd aan een anti-Koerdisch discours. Zo werd Koerdische Turken de weg naar Irak gewezen met de boodschap: “Ga terug naar je vaderland, dit is je thuis niet”. Daarmee voelen vele Koerden zich uitgesloten uit het Turkse verhaal. Er zijn twee mogelijkheden: die mensen blijven zondag thuis of ze zullen voor de HDP stemmen.

Maar er is toch een derde mogelijkheid, vult Oztüran aan, namelijk dat Koerdische kiezers toch AKP stemmen, uit angst. ‘Veel Koerden herinneren zich maar al te goed de verkiezingen in juni 2015, waarbij de HDP het ongelooflijk goed had gedaan. Na die verkiezingen werden de tanks binnengebracht in de Koerdische straten en steden en volgde een afslachting waarbij steden letterlijk werden platgegooid.’

Deze verkiezingen botsen op de apathie van vele Turken. Wordt er minder opkomst verwacht?

Dit is de zevende stembusgang op vijf jaar tijd. Bij de presidentsverkiezingen in juni 2018 was de opkomst al opvallend lager. Verwacht wordt dat die trend zich verderzet. ‘Het politieke proces is zeer vermoeiend geweest’, zegt Oztüran. ‘Zowel de AKP, MHP als de oppositiepartijen proberen hun achterban te mobiliseren om toch te stemmen, maar ik vrees mensen niet geloven in de veranderingskracht van gemeentelijke niveaus.’

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

‘De Turkse staat heeft meer dan twee jaar een noodtoestand gekend. Dat heeft de zelfcensuur enorm in de hand gewerkt’, vult Finkel aan. ‘Mensen zijn monddood geworden in wat ze zeggen en schrijven. Er is zoveel druk op de mensen geweest, mensen zijn steeds minder geneigd om naar buiten te komen.’

‘Wat bovendien opvalt uit de peilingen is het grote aantal onbeslisten. Een deel van de kiezers heeft het gevoel dat de regeringspartij niet langer hun belangen behartigt maar wil ook, vanuit een culturele eigenheid, niet gaan voor de oppositie. Het zou dus kunnen dat een groot deel van de kiesgerechtigde Turken thuisblijft zondag.’

In het verleden was er meermaals sprake van verkiezingsfraude in Turkije. Wordt zondag ook gesjoemel in de stemhokjes verwacht?

‘Het is mogelijk dat er onregelmatigheden zullen zijn’, zegt Finkel, ‘maar het zal hoe dan ook over kleine percentages gaan: één of twee procent van de uitgebrachte stemmen, niet over twintig procent. Dat is volgens mij onvoldoende om op die manier de verkiezingen te manipuleren en je partij veilig te stellen.’

Oztüran wijst op het breed gedragen burgerinitiatief rond kiesveiligheid. ‘Elections Justice Network is uitgegroeid tot een systeem dat meer dan een miljoen mensen mobiliseerde om te werken aan kiesveiligheid. Vandaag is dat netwerk klaar met een mobiele app en honderdduizenden monitors en waarnemers die de verkiezingen zullen volgen. De waarnemers zijn geautoriseerd door de oppositiepartijen en zullen naast de waarnemers van de AKP staan, en later verslag uitbrengen. We verwachten niet de grote fraudeproblemen zoals vijf jaar geleden.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.