Wat betekent verkiezingsuitslag in Montenegro voor toetredingsgesprekken tot de EU?

Pro-Russische partijen komen versterkt uit kiesslag in kandidaat-EU-lidstaat Montenegro

Jean Marc Ferré (Courtesy of UNCTAD/Wikimedia Commons)

Montenegro is sinds 2010 kandidaat-lidstaat voor de Europese Unie. Onenigheid tussen Servisch/Russisch gezinde en de pro-Europese strekkingen in het land leeft er al een tijd, maar de laatste verkiezingen zetten de polarisering extra in de verf. Hoe moet het nu verder met haar EU-kandidatuur?

Afgelopen zondag vonden in Montenegro verkiezingen plaats. Russisch/Servisch gezinde partijen uit de oppositie werden er beloond. Maar ondanks het verlies voor de westersgezinde socialistische partij DPS van president Milo Djukanovic, blijft zijn partij wel nipt de grootste. Hoe zwaar is die klap voor Brussel? Want voor Montenegro staan tegelijk met gesprekken over toetreding tot de EU nog enkele belangrijke thema’s zoals justitie, de rechtstaat of concurrentiebeleid op de agenda.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws

Mensenrechten

Op mensenrechtenvlak ziet Amnesty International enkele belangrijke uitdagingen voor het Balkanland. Ten eerste moet het corruptie onder hooggeplaatsten aanpakken. Ten tweede ziet het de bescherming van vrije media als een belangrijke uitdaging. Het land had in het verleden incidenten met kritische journalisten die onopgelost blijven. Verder klaagt Amnesty International straffeloosheid aan bij oorlogsmisdaden tijdens het uiteenvallen van Joegoslavië.

Ook op vlak van marteling gaat het land niet vrijuit, vindt Amnesty International. Volgens de mensenrechtenorganisatie martelden in 2015 meer dan vijftig leden van de antiterrorisme-dienst 21 betogers. Tot op vandaag is het niet duidelijk wie die mensen waren en bleven die dus ongestraft. Een laatste pijnpunt volgens de ngo is de huisvestingsproblematiek bij de Roma. Zij hebben tot nu toe onvoldoende kansen gehad om hun woningen in het land te legaliseren. Daardoor leven die voornamelijk in informele, precaire woningen.

Toetredingsgesprekken

De EU kijkt uit naar samenwerking in de toekomst.

Dat zijn zaken die aan bod kome bij toetredingsgesprekken bij de EU. De Europese Commissie – die namens de EU de toetredingsgesprekken voert- liet In een statement weten dat het de verkiezingen eerlijk en transparant vond. Het laat zich wel positief uit over de toetredingsgesprekken en versterkte samenwerking in de toekomst.

Opvallend is dat de commissie specifiek uitkijkt naar de onderhandelingen over de rechtstaat. De Unie laat verstaan dat het uitkijkt naar samenwerking in de toekomst, met om het even welke regering. Een duidelijk uitgereikte hand om verder te werken aan de toetreding.

Gepolariseerde campagne

De verkiezingscampagne werd gedomineerd door een omstreden nationaliseringswet uit 2019 die de orthodoxe kerk niet kon smaken. Die wet vraagt om te duiden wie kerkgebouwen voor het jaar 1920 bezat. Dat valt bijna samen met het jaar waarin Montenegro haar onafhankelijkheid verloor om op te gaan in Joegoslavië. Ook haar kerk ging toen op in de Servisch orthodoxe kerk.

De wet kadert binnen een herstel van de Montenegrijnse orthodoxe kerk, maar kan op veel onbegrip rekenen bij de Servisch gezinde orthodoxen. Zij vrezen dat door de wet veel kerken en kloosters staatseigendom zullen worden. Daarop werd de orthodoxe kerk een drijvende kracht om regeringspartij DPS af te straffen bij de volgende verkiezingen.

Volgens waarnemers werd de discussie over de kerkeigendommen illustratief voor twee heersende visies in het land. Enerzijds zijn er burgers die Belgrado en Moskou als voorbeeld zien en de orthodoxe kerk daarom steunen, anderzijds zijn er de westersgezinde burgers die de wet wel steunen.

Toetreding in het gedrang?

‘De verkiezingen zijn de belangrijkste sinds het onafhankelijkheidsreferendum’, kondigde Vladimir Bilcik, een Slovaaks Europarlementslid die de parlementaire delegatie naar Montenegro voorzit, aan. Een nieuwe, Russisch/Servisch gezinde regeringscoalitie in de kandidaat-lidstaat kan de toetredingsgesprekken tot de Europese Unie bemoeilijken. In 2017 trad het land al toe tot de NAVO. Zou een nieuwe coalitie Russisch gezinde politici de klok terugdraaien en zich openstellen voor de Russische invloedssfeer?

‘Nieuwe regeringen van landen kunnen inderdaad de gesprekken unilateraal opschorten.’

‘Nieuwe regeringen van landen kunnen inderdaad de gesprekken unilateraal opschorten’, legt Hendrik Vos, professor Europese politiek aan de Universiteit Gent, uit. ‘Dat is al eens gebeurd met IJsland. Die wilden eerst toetreden, maar de komst van een nieuwe regering besliste daar anders over. Toen zag je dat de gesprekken eerst even in de diepvries werden gestoken om dan uiteindelijk formeel te worden stopgezet’, vult hij aan.

Om toe te treden tot de Unie moet een land voldoen aan de zogenaamde Kopenhagencriteria. Die vragen dat een land een liberale democratie is met een goed functionerende markteconomie. Ten slotte moet het een heleboel artikels uit de Europese wetgeving overnemen. Als kandidaat-lidstaat uit de Balkanregio krijgt het land sinds 2010 (financiële) steun en extra voorwaarden opgelegd in een stabilisatie-en associatieakkoord met de Europese Unie.

Toch lijkt een stopzetting van de toetredingsgesprekken volgens professor Vos weinig waarschijnlijk. ‘Het zou niet echt mooi zijn om de toetredingsgesprekken nu af te wimpelen. Van alle kandidaat-lidstaten is Montenegro al het verst gevorderd. Is het verstandig na al die jaren werk en hervormingen af te haken? Bij het toetredingsproces krijgt Montenegro financiële steun via het stabilisatie- en associatieakkoord om hervormingen door te voeren. Die steun heeft een symbolische waarde en zorgt ervoor dat de EU toch ergens een voetje binnen heeft’, aldus Vos.

Daarnaast valt het nog te zien wat Rusland er voor over heeft om z’n invloedssfeer uit te breiden en of dat alternatief interessanter is. ‘Al is het een riskante onderneming om Rusland en de EU tegen elkaar uit te spelen in je buitenlands beleid. Voor de bevolking voelt dat ook alsof je het land laat opkopen. Bovendien riskeer je het land compleet verscheurd achter te laten, denk bijvoorbeeld aan Oekraïne’, redeneert Vos.

Coalitie

Naast deze hordes, moeten de oppositiepartijen er ook nog in slagen een nieuwe coalitie op de been te brengen om de socialisten buiten spel te zetten.

Als het oppositieblok een coalitie op de been kan brengen met de twee andere oppositiepartijen, zou het de eerste keer zijn in dertig jaar dat DPS niet regeert. Samen heeft de oppositie 41 van de 81 parlementszetels. De DPS greep net naast de absolute meerderheid en strandt op dertig zetels, veertig wanneer je de zetels van de kleinere DPS-steunende partijen meerekent. Het ziet er eerder naar uit dat DPS zal moeten zoeken naar een nieuwe, kleine coalitiepartner die boven zijn gewicht zal kunnen spelen.

Tenzij de Servisch nationalisten hun gematigde oppositiepartners van ‘Vrede is onze natie’ overtuigen om in een coalitie te stappen, zal DPS waarschijnlijk slagen in haar poging om een nieuwe coalitie te vormen. Bovendien zijn de oppositiepartijen niet eensgezind tegen EU- en NAVO-lidmaatschap. Voorlopig hebben de oppositiepartijen slechts één ideologische emulgator: ze zijn tegen de huidige regering.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.