Honderden Ethiopiërs zitten in Saoedi-Arabië gevangen in onmenselijke omstandigheden

Ethiopiërs verjaagd en beschoten in de Golf: ‘COVID-19 heeft de situatie nog erger gemaakt’

© Reuters

Ondanks het actieve deportatiebeleid van Saoedi-Arabië blijven Ethiopische migranten in groten getale proberen het land te bereiken

In Jemen grepen Houthi-milities de coronacrisis aan om Ethiopische migranten gewelddadig de grens met Saoedi-Arabië over te jagen. Waar ze vervolgens onder vuur werden genomen door Saoedische grenswachten. Vijf maanden later zitten nog honderden Ethiopiërs vast in mensonwaardige omstandigheden in Saoedische detentiecentra.

‘Deze mensen hebben corona, hun leven is niets waard. Laat hen sterven en zwijg over wat met hen gebeurd is’, dat hoorde een Ethiopische zorgkundige de Houthi-strijder zeggen.

Deze lokale arts van het ziekenhuis in het noorden van Jemen kreeg de instructie om de gewonden die net waren binnengebracht niet te verzorgen. Net als hijzelf kwamen ze uit Ethiopië. Hij herkende hun taal toen ze smeekten om water. Ze hadden de gerichte aanval op hun nederzetting overleefd, maar zonder medische zorgen overleden ze aan hun verwondingen, als paria’s. Zo getuigde de aangeslagen hulpverlener aan Human Rights Watch.

In april zouden tientallen, misschien wel honderden migranten omgekomen zijn bij aanvallen van Houthi-strijders, en vervolgens zouden er nog eens evenveel gedood zijn door Saoedische grenswachters. Het bericht circuleerde al even onder de Ethiopische diaspora.

Honderden migranten zouden sindsdien vastzitten in detentiecentra, waar ze ten prooi vallen aan ontbering. Via familieleden en vrienden konden heel wat gevangengenomen migranten hulpkreten de buitenwereld insturen.

Vermoord aan de grens

Tot de groep geviseerde migranten behoorden verschillende kennissen en familieleden van Kiros[*]. Hij deelt hun verhaal telefonisch met MO*. Ze deden wat hij zelf ook drie jaar geleden had gedaan: via Jemen naar Saoedi-Arabië reizen, clandestien, in de hoop er werk te vinden.

Door de coronapandemie verliep de reis van de groep moeizamer dan gehoopt. In de bergen van Jemen, vlakbij de grens, kwamen ze vast te zitten.

‘Mijn buurman was amper 34 jaar oud en laat in Ethiopië een vrouw en twee kinderen achter’

‘Plots kreeg ik berichten dat ze Ragu (Souq al-Ragu, red.) moesten ontvluchten. De Houthi-rebellen zeiden dat ze geen corona wilden en dat ze daarom moesten vertrekken’, vertelt Kiros. Dat was op 17 april.

‘Toen ze de grens met Saoedi-Arabië wilden oversteken werd het vuur opnieuw op hen geopend. Drie kennissen werden door Saoedische grenswachters vermoord’, zegt Kiros. Human Rights Watch bevestigde ondertussen deze berichten. Vermoedelijk vielen aan de grens opnieuw tientallen doden.

Enkele dagen later werd uiteindelijk een grote groep Ethiopiërs door de Saoedische grenswachters opgepakt en naar detentiecentra overgebracht.

De lijst slachtoffers in de kennissenkring van Kiros wordt, bijna vijf maanden na de schietpartij aan de grens, steeds langer. ’Mijn buurman was amper 34 jaar oud en laat in Ethiopië en vrouw en twee kinderen achter. Beide kinderen zijn jonger dan vier jaar.’ Hij heeft het nieuws zelf niet aan de familie durven overmaken.

De jonge Ethiopiër over wie hij het heeft, overleefde de reis door Jemen maar bezweek bijna vijf maanden later van ontbering, in een van de overbevolkte detentiecentra in Saoedi-Arabië. ‘Het was er veel te warm en te veel mensen zaten dicht bijeen. Hij werd ziek en kreeg geen medische hulp. Hij is uiteindelijk in deze trieste omstandigheden overleden.’

Waar het lichaam van de man is, weet Kiros niet. ‘We kwamen hier in de zuidelijke Saoedische provincie Jezan samen met andere Ethiopische migranten, om te rouwen om zijn dood.’ Hoe langer de crisis aanhoudt, hoe meer doden er zullen vallen, vreest hij.

De honderden migranten die vandaag nog steeds vastgehouden, worden lijken ook niet echt te kunnen rekenen op het eigen, Ethiopische regime. De politieke crisis in eigen land bemoeilijkt hun repatriëring vermoedelijk.

Human Rights Watch en verschillende verenigingen uit de Ethiopische diaspora vragen de internationale gemeenschap om in te grijpen.

Van Ethiopië naar Saoedi-Arabië

Meer dan 30.000 migranten hebben dit voorjaar clandestien de Golf van Aden overgestoken, schat het VN-agentschap voor migratie (IOM). Net als Kiros waren de meesten afkomstig uit de noordelijke regio van Ethiopië, Tigray.

Jaarlijks varen duizenden Ethiopiërs de Golf van Aden over, via Somalië (meer bepaald het autonome gebied Puntland) of Djibouti. Via Jemen bereiken ze dan Saoedi-Arabië. Ze geven hun laatste spaarcenten aan smokkelaars, in de hoop na de gevaarlijke en vermoeiende tocht het land te bereiken waarvan ze gehoord hebben dat je er wel zeven keer zoveel kan verdienen als in eigen land.

In 2017 schatte de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) dat een half miljoen Ethiopiërs in Saoedi-Arabië verbleven, de meesten zonder papieren. Aanvankelijk had de golfstaat deze goedkope arbeiders oogluikend toegelaten, zelfs aangetrokken. Maar na de Arabische lente wilde het koninkrijk het aantal buitenlandse migranten sterk terugdringen. Het had schrik dat revolutionaire ideeën de macht van de monarchie zouden aantasten.

Tussen 2013 en 2014 zouden wel 100.000 migranten zonder papieren zijn opgepakt en teruggestuurd.

In 2017 lanceerde Saoedi-Arabië de campagne ‘Een natie zonder schendingen’. Er kwam een amnestieperiode van 90 dagen, waarin vrijwillige terugkeerders werden vrijgesteld van boetes en detentie. Daarna begon opnieuw een actief deportatiebeleid. Naar schatting 380.000 Ethiopiërs werden sindsdien gedeporteerd.

‘Het leven in de illegaliteit, met de beperkte vrijheid, valt me zwaarder dan gedacht.’

Het regime in Ethiopië kreeg de afgelopen jaren heel wat financiële steun van Saoedi-Arabië en maakte daarom weinig bezwaar tegen het harde terugkeerbeleid. Maar de lonen van de gastarbeiders zijn voor veel Ethiopische families een belangrijke inkomstenbron. Om die reden blijven veel Ethiopiërs aangetrokken tot het Arabische schiereiland.

Ondanks het actieve deportatiebeleid legden in diezelfde drie jaar ongeveer evenveel migranten de omgekeerde weg af. Met meer dan 300.000 zouden ze opnieuw de oversteek gemaakt hebben. In 2019 kwamen volgens de IOM opnieuw 84.378 nieuwe migranten aan in Jemen. 87 procent van hen waren Ethiopiërs. Zonder uitzondering gaven ze Saoedi-Arabië aan als eindbestemming.

© Human Rights Watch

Migratieroutes van Ethiopië naar Saoudi-Arabië

Ook Kiros hoopte dat een leven in Saoedi-Arabië zijn financiële zorgen zou verlichten. Al contrasteerde de werkelijkheid met de verhalen die in zijn moederland circuleerden: ‘De beperkte vrijheid die gepaard gaat met een leven in de illegaliteit valt me zwaarder dan gedacht.’

‘Ook werk vinden verliep een pak moeilijker.’ Als illegale dagloner probeert Kiros in de bouwsector zoveel mogelijk bij te verdienen. Hij slaagt erin geld naar huis te sturen, maar zijn inkomsten zijn erg onregelmatig.

‘Soms kon je door die ketting niet tot bij het eten geraken.’

‘Veel van mijn familieleden en vrienden werden al opgepakt en teruggestuurd. Dat ik hier nog ben, heeft enkel en alleen met geluk te maken’, gelooft hij.

Zelf wil hij liever niet onmiddellijk terugkeren. ‘Maar zelfs al zou ik dat willen, heb ik schrik om eerst voor onbepaalde tijd in een detentiecentrum te worden vastgehouden.’

Human Rights Watch klaagde vorig jaar in een rapport nog de schrijnende toestanden in die centra aan: ‘We werden geslagen terwijl we aan onze voeten geketend waren. Soms kon je door die ketting niet tot bij het eten raken. Had je pech en werd je geketend in de buurt van het overlopend toilet, dan liep dat gewoon onder je door’, getuigde een gedetineerde anoniem.

Gestrand door COVID-19

De getuigenissen uit de rapporten, de verhalen van de gedeporteerden, de vele risico’s onderweg: niets van dat alles remde de migratie uit Ethiopië af. In 2015 barste in Jemen een burgeroorlog uit, maar ook dat had weinig invloed op het aantal transmigranten.

Sinds de oorlog in Jemen waren de risico’s voor hen nochtans veel groter geworden. Meer dan ooit waren de passanten in Jemen kwetsbaar voor uitbuiting en kidnapping voor losgeld. De meeste migranten gaven bij bevragingen in het verleden aan dat ze zich niet bewust waren van het feit dat Jemen een land in oorlog is.

In tegenstelling tot de burgeroorlog lijkt de coronacrisis wel een effect te hebben op de migratieroute. In januari en februari kwamen maandelijks nog meer dan 9000 migranten aan in Jemen. Vanaf maart dook dat cijfer naar beneden. In april kwamen vermoedelijk 1725 migranten aan. Voor velen eindigde daar de reis.

© IOM

Sinds maart komen opvallend minder migranten aan in Jemen.

‘Migranten worden als zondebok aangewezen. Ze worden beschuldigd de verspreiders van het virus te zijn.’

In juli waarschuwde Christa Rottensteiner, hoofd van IOM Jemen, dat sinds april duizenden migranten vastzaten in het land. Al 4000 migranten klopten bij het agentschap in Aden aan en vroegen bijstand om terug te keren.

‘Al bijna zes jaar is Jemen een extreem onveilige plaats voor migranten’, schreef Rottensteiner. ‘COVID-19 heeft de situatie nog erger gemaakt. Migranten worden als zondebok aangewezen en worden ervan beschuldigd de verspreiders te zijn van het virus. Dit resulteert in uitsluiting en geweld.’

De 20-jarige Mohammed getuigde daarover aan het VN-agentschap: ‘We wandelden een lange tijd, maar ik kon niet langer. Ik voelde me doodziek. Ik zei aan de groep dat ze zonder mij verder moesten. Ik sliep en ’s morgens stapte ik in de richting van een moskee. In de buurt van een restaurant wilde ik drinken aan een publiek waterpunt. Maar ik werd verjaagd. Ze riepen: “Corona! Corona!”’

Houthi-aanval

Ook de vrienden en familie van Kiros kwamen zo in Jemen vast te zitten. In de bergen in de noordelijke regio Sa’dah wachtten ze tot de kust veilig was. ‘Normaal is het een korte stopplaats, net voor de grens met Saoedi-Arabië. Ik heb er drie jaar geleden zelf even uitgerust. Maar zij zaten er al even vast.’

‘Ik vluchtte met een groep van zo’n 45 mensen. Slechts 5 van ons overleefden de aanval.’

Datzelfde bergachtige gebied staat onder controle van de Houthi-rebellen, die sinds 2015 het regime in de hoofdstad Sanaa bekampen.

In april kreeg Kiros berichten van zijn contacten dat de rebellen de nederzetting van de migranten wilden leegmaken ‘De Houthi-strijders zeiden dat ze geen corona wilden en dat ze daarom moesten vertrekken.’

Uiteindelijk werd de nederzetting gewelddadig ontruimd. Tientallen Ethiopiërs werden vermoord.

Een zwangere Ethiopische vrouw, op doortocht met een jong kind, getuigde aan Human Rights Watch: ‘Er waren meer dan vijftig vrachtwagens vol soldaten. Ze namen een mortier, zetten die op de grond en vuurden. Iedereen begon te rennen. Ik vluchtte met een groep van zo’n 45 mensen. Slechts 5 van ons overleefden de aanval.’

Aan de hand van satellietbeelden kon Human Rights Watch vaststellen dat de nederzettingen vervolgens volledig vernield werden. Wie de ontruiming overleefd had, stond aan de grens een nieuwe dodelijke hindernis te wachten.

© 2020 Planet Labs

Sattelietbeelden tonen hoe naar schatting 300 tenten vernietigd werden tussen 17 en 22 april, in al-Ghar.

Aan de grens met Saoedi-Arabië werd ook uit die richting het vuur op hen geopend. ‘Drie mensen die ik goed kende kwamen zo om’, bevestigt Kiros. ‘Ze werden gedood door kogels van de Saoedische grenswachters.’

‘Niemand zou zo moeten leven. Ik kan niet in woorden beschrijven wat we hier elke dag doorstaan’

De overlevers hielden zich tot vijf dagen schuil in een rivierbedding vlakbij de grens. Uiteindelijk pakten Saoedische grenswachters hen op. De mannen werden afgezonderd van de vrouwen en kinderen en in aparte faciliteiten ondergebracht. Families werden gesplitst. Ze werden op verschillende plaatsen in de provincie Jezan vastgehouden.

Kiros en andere familieleden bleven verontrustende berichten uit de centra ontvangen. Ook Human Rights Watch kon telefonisch enkele gedetineerden interviewen. Ze getuigden over overvolle faciliteiten, tekort aan bedden en lakens, overlopende toiletten en het ontbreken van medische zorgen.

‘In een ruimte van ongeveer 150 vierkante meter zitten we met 400 man bijeen. We krijgen drie kleine stukjes brood en een liter water per dag. Het brood is te weinig. Er is een toilet, het werkt niet, maar iedereen blijft het gebruiken. Veel mensen zijn ziek. Niemand zou zo moeten leven. Ik kan niet in woorden beschrijven wat we hier elke dag doorstaan’, getuigt Desta[*].

Terroristen in de ogen van de premier

‘Het laatste bericht was een audiobericht waarin ze zeiden verplaatst te worden naar een onbekende plek.’

Nog voor de publicatie van Human Rights Watch zouden vertegenwoordigers van de Ethiopische ambassade een van de vrouwencentra in de provincie Jezan bezocht hebben. Ze registreerden de zwangere vrouwen en vrouwen met kinderen. 350 vrouwen en kinderen werden naar Ethiopië gerepatrieerd.

De Ethiopische overheid is dus wel degelijk op de hoogte van de situatie en werkt mee aan de deportaties vanuit Saoedi-Arabië. Tussen april en begin augustus werden in totaal meer dan 3000 Ethiopiërs gedwongen teruggestuurd uit het land. Maar met uitzondering van de groep zwangere vrouwen en vrouwen met kinderen zitten de verjaagde migranten uit Jemen nog steeds vast.

Sinds het rapport van HRW verscheen heeft Kiros geen contact meer met zijn familie en vrienden. ‘Het laatste bericht dat ik kreeg was een audiobericht waarin ze zeiden verplaatst te worden naar een onbekende plek.’ Hij vreest dat hun telefoons in beslag zijn genomen.

Hij maakt zich bovendien zorgen over het ontbreken aan steun vanuit de eigen Ethiopische overheid. De afgelopen maanden stuurden verenigingen uit de diaspora verschillende brieven naar de ambassades van hun moederland.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Premier en Nobelprijswinnaar voor de Vrede, Abiy Ahmed, legde in een toespraak voor het Ethiopische parlement op 7 juli uit waarom niet de hele groep gerepatrieerd was: ‘De risico’s zijn te groot omdat we geloven dat sommigen van hen getrainde terroristen zijn. Onder de groep gestranden bevinden zich mensen die een bedreiging vormen. Ze proberen het land binnen te komen onder het voorwendsel van corona.’

In Ethiopië namen de spanningen tussen de verschillende etnische groepen de afgelopen maanden sterk toe. De meerderheid van de migranten behoort tot de Tigrinya uit het noorden. Hoewel de federale verkiezingen die deze maand hadden moeten plaatsvinden werden uitgesteld, plant de regionale regering van Tigray wel verkiezingen in september. Het regime in de hoofdstad ervaart dit als een politieke provocatie. De vrees binnen de Tigrinyagemeenschap is groot dat de migranten nu ook het slachtoffer worden van de politieke onrust in eigen land.

Human Rights Watch roept de VN op in te grijpen en vraagt de Saoedische en Ethiopische autoriteiten samen te werken en deze crisis op te lossen.

 

[*]De namen van de getuigen zijn veranderd om hun veiligheid niet in gevaar te brengen.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.