Landbouw is de meest verwaarloosde prioriteit

Is de rijkdom van Oeganda een hongerige bevolking?

© Thomas De Boever

De Oegandese regering investeert maar 3 à 4 procent van haar begroting in de ontwikkeling van de landbouwsector die meer dan 70 procent van de bevolking tewerk stelt.

Talrijke meren en rivieren maken van de Oegandese bodem een van de vruchtbaarste van het Afrikaanse continent. Toch lijdt volgens cijfers van Broederlijk Delen 25 procent van de Oegandezen aan ondervoeding. MO* analyseert de drie grootste uitdagingen voor de Oegandese landbouw: de klimaatverandering, het beleid, en de bevolkingsexplosie.

‘In Oeganda werkt meer dan 70 procent van de mensen in de landbouw’, zegt Katelijne Suetens, beleidsmedewerkster van het programma Recht op Voedsel van Broederlijk Delen. ‘Toch investeert de Oegandese regering maar zo’n drie à vier procent van haar begroting in de ontwikkeling van de landbouwsector.’

‘Veel te weinig, gelet op de grote hoeveelheid Oegandezen die direct van de landbouw afhangen. Bovendien verbindt de Oegandese regering zich er officieel toe om ten minste tien procent van de middelen te investeren in landbouw.’

De tienprocentsverbintenis staat in het Maputo-akkoord, dat in 2003 werd gesloten door alle landen van de Afrikaanse Unie. Het akkoord werd in 2014 bevestigd in Malabo (Equatoriaal-Guinea), maar tot dusver wordt het dus niet uitgevoerd door de Oegandese regering.

De Oegandese regering investeert maar 3 à 4 procent van haar begroting in de ontwikkeling van de landbouwsector die meer dan 70 procent van de bevolking tewerk stelt.

Wat gebeurt er dan met die vier procent? Volgens een rapport van Broederlijk Delen gaat meer dan de helft van deze magere besteding naar niet-landbouwspecifieke rurale ontwikkeling: investeringen in wegen, gezondheidszorg en watervoorziening. De laatste jaren zouden er wel weer meer middelen naar specifieke ondersteuning van de landbouw gaan, via subsidies voor zaaigoed en meststoffen, onderzoek en technische begeleiding van landbouwers.

De uitvoering van die technische ondersteuning werd in handen gelegd van het leger, onder het programma Operation Wealth Creation. Het agentschap moet van de verarmde boerenpopulatie zelfstandige ondernemers maken. Maar het programma blijkt te falen in zowat alle mogelijke opzichten: de gesubsidieerde zaailingen zijn van slechte kwaliteit, de noodzakelijke meststoffen moeilijk te verkrijgen, de technische assistenten weten zelf amper iets van landbouw af.

Het programma wordt bovendien geplaagd door corruptie. De Oegandese krant The Monitor bericht op 2 februari dat de dienstdoende officier van het programma in het district Gomba, William Ssesabi, gesnapt werd met 20.000 gesubsidieerde citruszaailingen. Ze lagen al klaar voor de verkoop, wat Ssesabi volgens de krant zo’n 4500 euro had moeten opbrengen.

Blijf op de hoogte

Schrijf je in op onze nieuwsbrieven en blijf op de hoogte van het mondiale nieuws
Bevolkingsgroei: de dreigende “grote troef”

Volgens de Wereldbank baart elke Oegandese vrouw gemiddeld 5,8 kinderen. Daarmee moet het wereldwijd maar zeven landen laten voorgaan in de lijst. Volgens verschillende bronnen zal de Oegandese bevolking, nu veertig miljoen mensen, tegen 2050 verdubbelen.

Het zijn cijfers die de Oegandese president Museveni weinig zorgen baren. ‘De rijkdom van een land zit in de bevolking van dat land’, sprak Museveni op 11 juli, Wereldbevolkingsdag. ‘Het is onze grootste troef.’

Een grote populatie betekent in Museveni’s ogen een economische levensverzekering: meer arbeidskrachten, meer consumenten. Het is een redenering die je van wel meer Oegandezen hoort. Hoe meer kinderen, hoe meer handen die kunnen helpen op het veld.

Hoe vruchtbaar de Oegandese bodem ook moge zijn – het land kan maar een bepaalde hoeveelheid mensen voeden.

Economen en demografen zijn minder opgetogen. Hoe vruchtbaar de Oegandese bodem ook moge zijn – het land kan maar een bepaalde hoeveelheid mensen voeden.

Toch zegt Suetens dat Museveni stilaan begint in te zien dat hij fout zit. Of althans, dat de economie alleen gebaat is bij een grote bevolking als die bevolking ook ontwikkelingskansen krijgt. ‘En dus verbond Oeganda zich er de afgelopen jaren op allerlei Afrikaanse en internationale conferenties toe om de investeringen in onderwijs en gezondheidszorg te verhogen’, aldus Suetens.

© Thomas De Boever

Volgens verschillende bronnen zal de Oegandese bevolking, nu veertig miljoen mensen, tegen 2050 verdubbelen.

Op een van die conferenties in Londen zei Museveni dat het ‘alleen wijs is om kinderen te krijgen als je voor ze kunt zorgen’. Prompt trok hij 25 miljoen dollar uit voor een over vijf jaar gespreid programma voor familieplanning.

‘Er werd vooruitgang geboekt. Maar net zoals bij de beloften over de landbouwbegroting zien we dat ook in de gezondheidszorg en het onderwijs de reële besteding ver onder het toegezegde bedrag blijft’, zegt Suetens.

Door de invloed van de machtige pinksterkerken en van oerconservatieve politici als Simon Lokodo, Minister voor Ethiek en Integriteit, is bovendien een mentaliteitswijziging ten aanzien van geboortebeperking, en dus voorbehoedsmiddelen, nog niet voor morgen.

Een extra probleem begint zich te vormen in het noorden van het land. In die regio stroomden sinds 2015 zo’n miljoen Zuid-Soedanese vluchtelingen toe, op de vlucht voor de oorlog in hun eigen land. Ze kregen een lapje grond toegewezen in een gebied dat al bekend stond om zijn dorheid. “Abirimayan” heet sinds mensenheugenis een van de gebieden waar de honderdduizenden Zuid-Soedanezen nu aan landbouw doen. Het betekent “honger”.

De onverwachte toevloed van mensen naar het kwetsbare gebied in het noorden leidt geregeld tot spanningen met de lokale bevolking.

Klimaat ondermijnt voedselzekerheid

Een stijging van de temperaturen en onvoorspelbare veranderingen in regen- en droge seizoenen zijn enkele tekens aan de wand dat het klimaat ook in Oeganda aan het veranderen is.

Tot 2015 ging het Oeganda relatief voor de wind. De landbouwopbrengst was voldoende om de bevolking te voeden. Bovendien stonden de prijzen op de internationale markten voor Oegandese exportproducten zoals koffie en thee gunstig.

In 2016 kreeg Oost-Afrika te maken met de gevolgen van El Niño, het natuurfenomeen dat periodiek, door grote opwarming van het water van de Stille Oceaan, het weer over d ehele wereld in de war schopt. Dat bovendien de levensnoodzakelijke regen in veel gebieden uitbleef, veroorzaakte mislukte oogsten en sterfte bij het vee.

In de nasleep van de veranderende weersomstandigheden staken ziekten en andere plagen de kop op. De voedselzekerheid van miljoenen Oegandezen kwam vrijwel ogenblikkelijk in het gedrang.

De magere jaren, uitgelokt door de klimaatverandering én de bevolkingsexplosie, lijken nu onherroepelijk te hebben ingezet.

‘Jaren van verwaarlozing van de landbouwsector kwamen plots als een boemerang terug. Zonder ondersteuning is de Oegandese bevolking er immers niet in geslaagd om van de vette jaren te profiteren om te sparen, te investeren en een buffer op te bouwen. Zo lijken de magere jaren, uitgelokt door de klimaatverandering, nu onherroepelijk te hebben ingezet’, zegt Suetens.’

Broederlijk Delen voert deze maand campagne onder de slogan Help honger de wereld uit, met een focus op Oegandese boeren. www.broederlijkdelen.be

Dit artikel werd geschreven voor het lentenummer van MO*magazine. Voor slechts €28 kan u hier een jaarabonnement nemen!

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.